CZYM JEST TESTAMENT?

Testament jest czynnością prawną, w której spadkodawca rozporządza swoim majątkiem na wypadek śmierci, czyli innymi słowy – wskazuje – co i w jakich udziałach mają po nim dziedziczyć wyszczególnione osoby. Polski ustawodawca reguluje kwestie związane ze sporządzeniem testamentu przede wszystkim w Kodeksie cywilnym.

DLACZEGO WARTO SPORZĄDZIĆ TESTAMENT?

W sytuacji, gdy spadkodawca nie pozostawi testamentu – dziedziczenie następuje na zasadach ogólnych, a zatem zastosowanie znajdują przepisy zawarte w Kodeksie cywilnym. W pierwszej kolejności dziedziczą więc dzieci spadkodawcy i małżonek. Wysokość udziałów spadkowych, jak i przebieg dziedziczenia w przypadku na przykład braku zstępnych uregulowany jest szczegółowo w powołanym Kodeksie cywilnym, nie będę w tym miejscu tego referował, gdyż chciałbym skupić się na samej instytucji testamentu. Warto jednak podkreślić raz jeszcze, że brak testamentu lub testament nieważny – otwiera drogę do dziedziczenia ustawowego, może zatem zdarzyć się tak, że dziedziczenie nastąpi niezgodnie z faktyczną wolą spadkodawcy.

INFORMACJE OGÓLNE NA TEMAT TESTAMENTÓW.

Przepisy prawa dość precyzyjnie regulują zagadnienia związane z testamentem, a pośród nich wyszczególnić można kilka zasad wspólnych dla wszystkich rodzajów testamentów. Warto je tutaj pokrótce omówić, aby poszerzać świadomość i wiedzę w tym przedmiocie, a w perspektywie chronić interes spadkodawców przed formułowaniem testamentów nieważnych.

Bardzo istotne jest to, że testament obejmować może rozporządzenie na wypadek śmierci tylko jednego spadkodawcy. Nie ma w związku z tym możliwości, aby sporządzić jeden wspólny testament dla kilku osób, nawet jeśli są to małżonkowie.

Testament musi być sporządzony przez testatora, nie może być zatem sporządzony przez pełnomocnika. Ponadto testament sporządzić może jedynie osoba o pełnej zdolności do czynności prawnych – czyli osoba pełnoletnia, niebędąca ubezwłasnowolniona.
Co ważne – testament można w każdej chwili zmienić lub odwołać. Nic zatem nie stoi na przeszkodzie, aby poszczególne zapisy, czy też całą treść testamentu modyfikować, w zależności od chociażby sytuacji życiowej, czy stosunków z ewentualnymi spadkobiercami. Samo odwołanie może nastąpić poprzez sporządzenie nowego testamentu, bądź w ten sposób, że w zamiarze odwołania spadkodawca testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność, bądź wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień.

RODZAJE TESTAMENTÓW.

Testamenty można podzielić, z uwagi na ich formę, na testamenty zwykłe oraz szczególne. Specyfiki testamentów szczególnych nie będę w tym miejscu omawiał, zważywszy na fakt, iż stosowane są sporadycznie. Skupię się na testamentach zwykłych, wśród których wyróżnić można:

– testament własnoręczny – napisany w całości pismem ręcznym, opatrzony datą i podpisem spadkodawcy,

– testament notarialny – sporządzony przez notariusza w formie aktu notarialnego. Warto w tym miejscu dodać, iż taki testament, na życzenie spadkodawcy, może być zarejestrowany w Notarialnym Rejestrze Testamentów,

– testament sporządzony poprzez ustne oświadczenie ostatniej woli w obecności dwóch świadków wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie spadkodawcy spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządzenia.

TESTAMENT NOTARIALNY.

Testament notarialny uznawany jest za formę najbezpieczniejszą dla testatora, przede wszystkim dlatego, iż sporządzany jest przez notariusza w obecności spadkodawcy. Udział notariusza, jako osoby o wykształceniu prawniczym, uniemożliwia sporządzenie testamentu sprzecznego z prawem, co z kolei gwarantuje spadkobranie zgodne z zamysłem spadkodawcy. Ponadto testament w formie aktu notarialnego ma charakter dokumentu urzędowego, co zapewnia zgodność treści testamentu z faktyczną wolą spadkodawcy.

Wyżej wspomniałem o Notarialnym Rejestrze Testamentów – jest to rejestr prowadzony od dnia 05 października 2011 roku, a jego celem jest zmniejszenie ryzyka, że testament pozostanie po śmierci spadkodawcy nieujawniony lub będzie odnaleziony z opóźnieniem. Rejestr może umożliwić także odszukanie testamentu, gdy jego sporządzenie albo miejsce przechowywania nie są całkowicie pewne. W rejestrze tym mogą znaleźć się jedynie testamenty sporządzone w formie aktu notarialnego.

Warto poruszyć kwestie związane z kosztami sporządzenia testamentu w formie aktu notarialnego – otóż, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości – koszt sporządzenia testamentu notarialnego waha się w przedziale cenowym od 50 zł netto do 150 zł netto (w zależności od jego rodzaju). Oryginał testamentu przechowywany jest w siedzibie kancelarii, a spadkodawcy wydawane są wypisy tego dokumentu. Koszt wydania wypisu uzależniony jest od długości tego dokumentu, a wynosi 6 zł netto za jedną jego stronę.

Co w sytuacji, gdy spadkodawca nie jest w stanie pojawić się u notariusza, z uwagi przykładowo na słaby stan zdrowia? Otóż, w uzasadnionych przypadkach, możliwe jest, aby notariusz dokonał czynności poza siedzibą kancelarii notarialnej – nic nie stoi zatem na przeszkodzie, aby notariusz odwiedził spadkodawcę w domu, czy innym miejscu, w którym spadkodawca obecnie się znajduje.