KANCELARIA NOTARIALNA

Majątkowe ustroje małżeńskie

W polskim prawie wyróżniamy trzy ustroje majątkowe:
– ustawowy,
– umowny,
– przymusowej rozdzielności majątkowej małżeńskiej.

Przed zawarciem związku małżeńskiego małżonkowie mogą zmienić obowiązujący ich ustrój na podstawie umowy, jest ona powszechnie nazywana „intercyzą” i wymaga formy aktu notarialnego. Wówczas ustrój umowny powstanie wraz z zawarciem małżeństwa i wszystko, co małżonkowie nabyli przed i w trakcie trwania małżeństwa, stanowić będzie ich majątki osobiste.

WSPÓLNOŚĆ USTAWOWA

Natomiast jeśli małżonkowie przed zawarciem małżeństwa nie zawarli umowy majątkowej małżeńskiej, to w ich małżeństwie, co do zasady, obowiązywać będzie ustrój określany jako ustawowy. Tak więc ustrój ustawowy obejmuje wszelkie przedmioty nabyte przez oboje małżonków lub przez jednego z nich w trakcie trwania małżeństwa (nie dotyczy to jednak dziedziczenia). Pamiętajmy jednak, że ustrój majątkowy kształtuje nie tylko sytuację majątkową małżonków, ale także sytuację prawną osób trzecich, które wchodzą w relacje majątkowe z małżonkami. Zgodnie z brzmieniem art. 471 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego: „małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome”. Ta konstrukcja ma na celu należytą ochronę interesów wierzycieli, którym przysługuje prawo zaspokojenia ich wierzytelności z majątku wspólnego małżonków albo z majątku osobistego jednego z nich.

ROZSZERZENIE WSPÓLNOŚCI USTAWOWEJ

W przypadku gdyby małżonkowie zdecydowali się zawarcie umowy rozszerzającej wspólność ustawową to bezwzględnie należy pamiętać, że niedopuszczalne jest jej zawarcie na przedmioty nabyte w przyszłości w drodze darowizny. Pamiętać jednak należy, że w przypadku umowy darowizny, darczyńca może zastrzec, że przedmiot będzie przypadał obojgu małżonkom i wejdzie w skład ich majątku wspólnego. Tym samym nie ma przeszkód do zawarcia umowy w stosunku do przedmiotów nabytych przez małżonków przed zawarciem związku małżeńskiego.

Zgodnie z art. 49 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie można przez umowę majątkową małżeńską rozszerzyć wspólności na:
– przedmioty majątkowe, które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny,
– prawa majątkowe, które wynikają ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom,
– prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,
– wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, o ile nie wchodzą one do wspólności ustawowej, jak również wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,
– niewymagalne jeszcze wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej każdego z małżonków.

ROZDZIELNOŚĆ MAJĄTKOWA

W rozdzielności majątkowej nie ma majątku wspólnego. Występują za to dwa odrębne majątki małżonków. Nie oznacza to, że małżonkowie nie mogą wspólnie nabywać praw na zasadzie współwłasności, niemniej przedmioty majątkowe nabywane przez małżonków w trakcie trwania rozdzielności majątkowej objęte są współwłasnością w częściach ułamkowych, a nie wspólnością ustawową. Ustanowienie rozdzielności majątkowej może nastąpić w drodze umowy bądź w postępowaniu sądowym. W drugim przypadku: “w wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności gdy małżonkowie żyli w rozłączeniu” (art. 52 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego), co ważne ustanowienie rozdzielności jest skuteczne wobec osób trzecich bez względu na to, czy wiedziały o fakcie, iż małżonkowie nie pozostają w ustawowym ustroju majątkowym.

ROZDZIELNOŚĆ MAJĄTKOWA Z WYRÓWNANIEM DOROBKÓW

Kolejną alternatywę stanowi rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków. Wybór przez małżonków tego typu ustroju umownego oznacza, że nie mają oni majątku wspólnego, a każdy z małżonków w trakcie trwania tego ustroju posiada jedynie swój majątek osobisty. Może samodzielnie i bez zgody współmałżonka rozporządzać jego składnikami, czyli de facto tak jak ma to miejsce w przypadku rozdzielności majątkowej. Niemniej podstawową różnicę stanowi uprawnienie przewidziane na wypadek ustania tego ustroju, bowiem aktualizuje to konieczność ustalenia wzrostu wartości majątków małżonków, który nastąpił w okresie od zawarcia stosownej umowy majątkowej małżeńskiej aż do ustania ustroju. Konieczne jest wówczas ustalenie dorobku każdego z małżonków, co ma na celu zniwelowanie różnicy w wartości dorobków, czyli w praktyce ten małżonek, którego majątek w trakcie trwania ustroju zwiększył się w mniejszym stopniu, może domagać się jego „wyrównania” od drugiego małżonka.

PRZYMUSOWA ROZDZIELNOŚĆ MAJĄTKOWA

Przymusowa rozdzielność majątkowa powstaje na skutek:
– ustanowienia jej przez sąd z ważnych powodów na żądanie jednego z małżonków lub wierzyciela (dla przykładu: wierzyciel ma tytuł wykonawczy, ale tylko w stosunku do jednemu z małżonków i nie może prowadzić egzekucji z majątku wspólnego),
– ubezwłasnowolnienie jednego z małżonków (zarówno całkowite, jak i częściowe),
– ogłoszenie upadłości jednego z małżonków,
-orzeczenie separacji (formalne orzeczenie separacji przez sąd – nie separacja faktyczna!).
Reasumując oddziaływanie przymusowej rozdzielność majątkowej na majątek małżonków jest tożsame z rozdzielnością majątkową.

Ustawodawca dał małżonkom szeroki wachlarz kształtowania ich ustrojów majątkowych, w każdym czasie mogą zawrzeć umowę majątkową, po czym ją rozwiązać powracając do ustroju wspólności ustawowej. Niemniej wymaga to formy aktu notarialnego.

Aktualnie czytasz

Majątkowe ustroje małżeńskie

knuplerz.pl © 2022