CZYM JEST WYDZIEDZICZENIE?

Wydziedziczenie należy do tych pojęć prawa spadkowego, w przypadku których właściwe znaczenie mija się z rozumieniem potocznym. Zgodnie z polskim ustawodawstwem wydziedziczenie jest niczym innym jak pozbawieniem przez spadkodawcę prawa do zachowku osób uprawnionych do dziedziczenia. Należy jednak pamiętać, że wydziedziczenie może nastąpić tylko w ważnym testamencie. Nadto istotnym jest, by testament wyraźnie określał, kto z kręgu spadkobierców zostaje wydziedziczony. Zatem nie wystarczy w testamencie pominąć w treści testamentu jednego lub kilku spadkobierców, ale należy wyraźnie zaznaczyć, kogo chce się pozbawić prawa do zachowku. Należy także wskazać przyczynę wydziedziczenia. W Polsce instytucja wydziedziczenia została szczegółowo uregulowana w Kodeksie cywilnym.

CZYM JEST ZACHOWEK?

Żeby prawidłowo zrozumieć istotę wydziedziczenia, należy odpowiedzieć sobie na pytanie – czym właściwie jest zachowek. A jest to prawo do otrzymania świadczenia pieniężnego – swego rodzaju rekompensaty przewidzianej dla osób pominiętych w testamencie. Prawo do zachowku powstaje tylko z chwilą otwarcia spadku i przysługuje nie tylko w przypadku dziedziczenia testamentowego ale również ustawowego. Istotnym jest, że prawo do zachowku przysługuje bardzo wąskiej grupie podmiotów, tj. zstępnym (dzieci, wnuki, prawnuki itd.) małżonkowi i rodzicom spadkodawcy.

KIEDY MOŻNA WYDZIEDZICZYĆ?

W polskim prawie, a dokładnie w przepisach Kodeksu cywilnego dokładnie określone zostały przesłanki pozwalające na wydziedziczenie danego spadkobiercy. Spadkodawca może zatem wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli spadkodawca uprawniony do zachowku:
1) wbrew jego woli postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego (np. jest uzależniony od narkotyków bądź alkoholu, jest hazardzistą, nie zachowuje się jak prawy obywatel itd.),
2) dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci, lub (np. używa przemocy zarówno cielesnej jak i psychicznej wobec spadkodawcy)
3) uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych (na przykład zerwał wszelkie kontakty, nie opiekuje się spadkodawcą, nie interesuje się spadkodawcą itp.).
Warto pamiętać, że ustawodawca „wymaga” by wskazane wyżej zachowania miały charakter ciągły, tzn. trwały dłuższy czas bądź miały znamiona powtarzalności. Nie wystarczy zatem, by członek rodziny, którego chcemy wydziedziczyć raz dopuścił się wyżej wymienionego czynu, ponieważ takie wydziedziczenie może okazać się nieskuteczne. Od tej reguły ustawodawca przewidział jednak wyjątek, który dotyczy przestępstwa przeciwko życiu lub zdrowiu spadkodawcy. W związku z tym wystarczy, by choć raz ktoś dopuścił się przestępstwa przeciwko życiu spadkodawcy by ten mógł takiego członka rodziny wydziedziczyć. Przy czym przestępstwo to, musi zostać popełnione umyślnie czyli „celowo”.

CZY WYDZIEDZICZENIE MOŻNA ODWOŁAĆ?

Wydziedziczenie jak już wspomniano stanowi wolę spadkodawcy zawartą w testamencie. Jeśli stosunki między spadkodawcą a spadkobiercą ulegną poprawie, bądź spadkodawca wybaczy spadkobiercy jego zachowanie – wydziedziczenie można odwołać. Należy wtedy odwołać cały testament, w którym dany członek rodziny został wydziedziczony a następnie należy sporządzić nowy testament bądź pozwolić na dziedziczenie ustawowe i testamentów nowych nie sporządzać. Zatem póki spadkodawca żyje, jego wola może w każdej chwili zostać zmieniona.